Studiował na łódzkiej PWSSP (obecnie Akademia Sztuk Pięknych im. Władysława Strzemińskiego) oraz w Instytucie Wychowania Artystycznego UMCS. Uzyskał dyplom w 1979 roku. Jego prace (instalacje, obrazy i grafiki, czarno-białe fotografie kreacyjne) wystawiano w galeriach i na wystawach m.in. w Paryżu, Frankfurcie, Kopenhadze, Berlinie, Lyonie czy San Diego. Ogółem miał 30 wystaw indywidualnych i uczestniczył w kilkuset wystawach zbiorowych. Był jurorem na krajowych wystawach sztuki. Od 1979 był pedagogiem w Instytucie Wychowania Plastycznego UMC. Nagrodzony m.in. Nagrodą Artystyczną im. Stanisława Wyspiańskiego (Warszawa, 1990), Grand Prix Międzynarodowego Triennale Rysunku (Katowice, 1991). Otrzymał prestiżowe stypendia Soros Foundation, Jurzykowski Foundation, Fundacji Kościuszkowskiej i The Pol-lock Krasner Foundation. Z wystaw, które ustaliły jego pozycję warto wspomnieć „Passage" w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski (1997), która była artystycznym trójgłosem: Smoczyński uczestniczył w niej razem z dwoma innymi wielkimi artystami - Jerzym Nowosielskim i Leonem Tarasewiczem. Ostatnią autorską wystawę miał w Lublinie w 2004 roku w BWA.
Jego twórczość była poszukiwaniem nowego malarstwa, które dokonywało się już poza tradycyjnie rozumianym płótnem, naciągniętym na krosno. Zajmował się rysunkiem (w 1992 roku otrzymał Grand Prix V Międzynarodowego Triennale Rysunku we Wrocławiu) i fotografią, w której nawiązywał do tradycji abstrakcjonizmu - aby z czasem przejść do tworzenia obiektów i instalacji artystycznych. Swe prace fundował na przemyślanej i konsekwentnej filozofii sztuki, na relacjach dzieła i jego materii do miejsca, w jakim powstaje, do czasu i przestrzeni oraz kontekstów i sensów jego zaistnienia. Za miarę uznania jego postawy twórczej i dorobku niech posłuży fakt, że inaugurując działalność LubelskiegoTowarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych Waldemar Dąbrowski, minister kultury i dziedzictwa narodowego przekazał dar - pracę, od której Zachęta zaczęła tworzyć własną kolekcję sztuki współczesnej - właśnie pracę Mikołaja Smoczyńskiego.
