EMIR
EMIR (ang. European Market Infrastructure Regulation) to Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 648/2012 z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie instrumentów pochodnych będących przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym, kontrahentów centralnych i repozytoriów transakcji. Weszło w życie 16 sierpnia 2012 r. i ma bezpośrednie zastosowanie we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej, w tym w Polsce.
Oznacza to, że przepisy EMIR bezpośrednio nakładają obowiązki na podmioty zawierające transakcje pochodne, w tym polskich przedsiębiorców.
Poniżej przedstawiamy najważniejsze kwestie wynikające z EMIR oraz odpowiednich aktów delegowanych i wykonawczych (łącznie: Regulacja EMIR).
O wszelkich zmianach, w tym nowych wytycznych lub interpretacjach dotyczących sposobu realizacji obowiązków wynikających z Regulacji EMIR, będziemy informować na naszej stronie internetowej.
Dodatkowe informacje można znaleźć na stronie Komisji Nadzoru Finansowego
EMIR Refit – nowe zasady raportowania transakcji pochodnych
W dniu 17 czerwca 2019 r. weszło w życie Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/834 z dnia 20 maja 2019 r. zmieniające Rozporządzenie (UE) nr 648/2012 (tzw. EMIR Refit). Nowelizacja wprowadziła zmiany dotyczące m.in. obowiązku rozliczania, zasad składania depozytu zabezpieczającego i technik ograniczania ryzyka, rejestracji i nadzoru nad repozytoriami transakcji, a także zasad raportowania kontraktów pochodnych zawieranych poza rynkiem regulowanym.
Szczegółowe zasady raportowania zostały określone w:
- Rozporządzeniu Delegowanym Komisji (UE) 2022/1855 z dnia 10 czerwca 2022 r., określającym minimalny zakres danych podlegających zgłoszeniu oraz typy zgłoszeń (RTS).
- Rozporządzeniu Wykonawczym Komisji (UE) 2022/1860 z dnia 10 czerwca 2022 r., ustanawiającym standardy, formaty, częstotliwości i metody raportowania (ITS).
Nowe regulacje obowiązują od 29 kwietnia 2024 r.
Zmiany mają na celu uproszczenie i ujednolicenie obowiązków sprawozdawczych dla uczestników rynku jak również zapewnienie większej przejrzystości obrotu instrumentami pochodnymi, co wspiera stabilność finansową i ogranicza ryzyka systemowe. EMIR Refit wprowadził rozszerzony zakres danych podlegających raportowaniu, nowe formaty i struktury raportów, jednolite słowniki pojęć, dodatkowe mechanizmy sprawdzania poprawności zgłaszanych informacji oraz obowiązek wykorzystywania danych referencyjnych pochodzących z zewnętrznych źródeł (np. LEI, UPI, ISIN).
Celem rozporządzenia było także dostosowanie wymogów do skali działalności uczestników rynku, poprzez wprowadzenie bardziej proporcjonalnych obowiązków dla podmiotów o mniejszym zaangażowaniu w transakcje pochodne.
Szczegóły EMIR
I. Raportowanie transakcji pochodnych do repozytorium transakcji
Zgodnie z przepisami EMIR, każda ze stron transakcji pochodnej ma obowiązek zgłoszenia szczegółowych informacji o tej transakcji do repozytorium transakcji - podmiotu utworzonego w celu gromadzenia danych o rynku instrumentów pochodnych. Zgłoszenie powinno zostać dokonane najpóźniej do końca następnego dnia roboczego po zawarciu transakcji.
Raportowanie może zostać przeprowadzone bezpośrednio przez stronę transakcji, za pośrednictwem drugiej strony lub przez upoważniony podmiot trzeci.
Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom Klientów, począwszy od 12.02.2014 r. PKO Bank Polski S.A., zwany dalej „Bankiem” lub „PKO BP S.A.” bezpłatnie raportuje transakcje pochodne zawarte z Bankiem w imieniu klientów do repozytorium utworzonego przez Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A.
Warunkiem niezbędnym do realizacji obowiązku raportowania jest posiadanie przez Klienta ważnego numeru LEI (ang. Legal Entity Identifier).
W przypadku braku numeru LEI lub jego nieprzekazania do Banku, Bank nie będzie mógł dokonać zgłoszenia ani zawrzeć transakcji w imieniu Klienta.
Identyfikator LEI można uzyskać m.in. za pośrednictwem KDPW poprzez złożenie wniosku oraz uiszczenie opłaty na stronie internetowej: https://lei.kdpw.pl/ lub poprzez zlecenie administrowania kodem przez Bank.
W celu umożliwienia raportowania przez Bank w Państwa imieniu transakcji pochodnych zawartych z PKO Bankiem Polskim S.A. niezbędne jest przekazanie do Banku informacji o uzyskanym numerze LEI.
Klienci, którzy zamierzają samodzielnie raportować transakcje do repozytorium, proszeni są o niezwłoczne poinformowanie Banku o tym fakcie w sposób określony powyżej.
II. Podział uczestników rynku
W ramach przepisów EMIR kontrahenci zostali podzieleni na dwie główne kategorie:
- Kontrahenci finansowi (FC) – są to podmioty działające na podstawie odpowiednich zezwoleń unijnych, takie jak:
-
- firmy inwestycyjne,
- instytucje kredytowe,
- zakłady ubezpieczeń i reasekuracji,
- fundusze UCITS oraz ich spółki zarządzające,
- instytucje pracowniczych programów emerytalnych,
- alternatywne fundusze inwestycyjne (AIF) zarządzane przez licencjonowanych lub zarejestrowanych zarządców AIF.
- Kontrahenci niefinansowi (NFC) - są to przedsiębiorstwa z siedzibą w UE, które nie są kontrahentami finansowymi. Dzielą się na dwie podkategorie:
- NFC+ – kontrahenci niefinansowi, których średnia wartość otwartych lub nierozliczonych transakcji pochodnych (obliczana na podstawie okresu 30 dni roboczych) przekracza określone progi:
KLASA AKTYWÓW PRÓG ROZLICZANIA Kredytowe instrumenty pochodne EUR 1 mld Akcyjne instrumenty pochodne EUR 1 mld Instrumenty pochodne stopy procentowej EUR 3 mld Walutowe instrumenty pochodne EUR 3 mld Towarowe kontrakty pochodne i kontrakty pochodne inne niż ww. EUR 4 mld
Przy obliczeniu średniej pozycji uwzględnia się nominały wszystkich transakcji zawartych przez danego kontrahenta NFC lub inne podmioty niefinansowe z jego grupy kapitałowej, z wyłączeniem transakcji, które w obiektywny sposób ograniczają ryzyko z prowadzoną działalnością gospodarczą lub zarządzaniem aktywami i pasywami. - NFC- - kontrahenci niefinansowi, którzy nie przekraczają wskazanych progów i w związku z tym nie podlegają obowiązkowi centralnego rozliczania.
Kryteria określające, które transakcje można uznać za ograniczające ryzyko, zostały wskazane w art. 10 Rozporządzenia Delegowanego Komisji (UE) nr 149/2013 - (Dz.U. UE L 52 z 2013 r., z późn. zm.)
III. Terminowe potwierdzanie transakcji
Kontrahenci finansowi (FC) oraz kontrahenci niefinansowi (NFC+ i NFC-) są zobowiązani do potwierdzania transakcji pochodnych w możliwie najkrótszym terminie, nie później jednak niż w terminach wskazanych w art. 12 Rozporządzenia Delegowanego Komisji (UE) nr 149/2013. Dodatkowo kontrahenci FC muszą wdrożyć procedury zgłaszania niepotwierdzonych transakcji do właściwego organu nadzoru.
IV. Uzgadnianie portfeli transakcji pochodnych
Strony zawierające transakcje pochodne są zobowiązane do posiadania procedur okresowego uzgadniania portfeli tych transakcji. Częstotliwość uzgodnień określono w art. 13 Rozporządzenia Delegowanego Komisji (UE) nr 149/2013.
V. Kompresja portfela
Kontrahenci posiadający więcej niż 500 otwartych i nierozliczonych transakcji pochodnych mają obowiązek wdrożenia procedur umożliwiających ocenę możliwości dokonania kompresji portfela – czyli redukcji liczby pozycji – w celu ograniczenia ryzyka kredytowego, zgodnie z art. 14 ww. rozporządzenia.
VI. Codziennie dokonywanie wyceny aktywnych kontraktów według wartości rynkowej
Kontrahenci FC i NFC+ są zobowiązani do codziennego wyceniania aktywnych transakcji pochodnych w oparciu o dostępne kwotowania rynkowe lub, w przypadku ich braku, na podstawie uzasadnionego modelu wyceny.
VII. Ewidencja transakcji pochodnych
Każdy kontrahent musi prowadzić ewidencję wszystkich zawartych kontraktów pochodnych oraz wszelkich związanych z nimi zmian przez okres co najmniej pięciu lat od daty rozwiązania kontraktu.
VIII. Centralne rozliczanie transakcji
Kontrahenci FC+ oraz NFC+ są zobowiązani do centralnego rozliczania niektórych transakcji pochodnych zawartych poza rynkiem regulowanym za pośrednictwem CCP (ang. central counterparty – centralny kontrahent). Obowiązek ten dotyczy transakcji zawartych między:
- dwoma kontrahentami FC+,
- kontrahentem FC+ a kontrahentem NFC+,
- dwoma kontrahentami NFC+.
- kontrahentem FC+ lub kontrahentem NFC+, z jednej strony, a podmiotem mającym siedzibę w państwie trzecim, który podlegałby obowiązkowi rozliczania, gdyby miał siedzibę w Unii Europejskiej,
- dwoma podmiotami mającymi siedzibę w jednym lub większej liczbie państw trzecich, które – gdyby miały siedzibę w Unii Europejskiej – podlegałyby obowiązkowi rozliczania, pod warunkiem że dany kontrakt ma bezpośredni, znaczący i przewidywalny skutek wewnątrz Unii Europejskiej, lub w przypadku gdy taki obowiązek jest niezbędny lub stosowny, by zapobiec obchodzeniu jakichkolwiek przepisów niniejszego rozporządzenia
Transakcje zawarte pomiędzy kontrahentem NFC- a kontrahentem FC (w tym FC+) nie podlegają obowiązkowi centralnego rozliczenia.
Termin rozpoczęcia obowiązku centralnego rozliczania zależy od uzyskania zezwolenia przez odpowiedni CCP i decyzji ESMA (ang. European Securities and Market Authority) o objęciu danej klasy transakcji takim obowiązkiem.
IX. Ustawa o obrocie instrumentami finansowymi w przepisie art. 173a oraz 174b statuuje dotkliwe sankcje finansowe za niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązków zawartych w Rozporządzeniu EMIR
Organem uprawnionym do realizacji powyższych kompetencji na gruncie polskiego prawa jest Komisja Nadzoru Finansowego (KNF).
Sankcje przewidziane dla kontrahentów finansowych:
- kara pieniężna w wysokości do 10 000 000zł, nie większa niż 10% całkowitego rocznego przychodu wykazanego w ostatnim zbadanym sprawozdaniu finansowym za rok obrotowy,
- kara pieniężna nie większa niż 10% całkowitego rocznego przychodu wykazanego w ostatnim zatwierdzonym sprawozdaniu finansowym za rok obrotowy w przypadku braku obowiązku badania sprawozdania finansowego,
- kara pieniężna do 10 000 000 zł jeżeli wbrew obowiązkowi nie sporządzili lub nie poddali badaniu sprawozdania finansowego,
- kara pieniężna do 1 000 000 zł w przypadku kontrahentów którzy nie mają obowiązku sporządzania sprawozdania finansowego.
Sankcje przewidziane dla kontrahentów niefinansowych:
- kara pieniężna w wysokości do 1 000 000zł, nie większa niż 10% całkowitego rocznego przychodu wykazanego w ostatnim zbadanym sprawozdaniu finansowym za rok obrotowy,
- kara pieniężna nie większa niż 10% całkowitego rocznego przychodu wykazanego w ostatnim zatwierdzonym sprawozdaniu finansowym za rok obrotowy gdy nie było wymagane badanie sprawozdania finansowego,
- kara pieniężna do 1 000 000 zł jeżeli wbrew obowiązkowi nie zostało sporządzone bądź nie zostało poddane badaniu sprawozdanie finansowe,
- kara pieniężna do 500 000 zł przewidziana dla kontrahentów gdy nie istniał obowiązek sporządzenia sprawozdania finansowego.
Informacja prawna
Niniejszy materiał ma charakter wyłącznie informacyjny i nie stanowi wiążącego zobowiązania jakiejkolwiek osoby, w tym PKO BP S.A., w szczególności w zakresie poprawności, kompletności ani aktualności zawartych w nim treści. PKO BP S.A., jego Zarząd ani pracownicy nie ponoszą odpowiedzialności za jakiekolwiek szkody powstałe w wyniku wykorzystania niniejszego materiału, w tym również za decyzje inwestycyjne podejmowane na jego podstawie.
PKO BP S.A. nie świadczy doradztwa prawnego, podatkowego ani inwestycyjnego w związku z informacjami zawartymi w niniejszym dokumencie. Informacje te nie stanowią również rekomendacji dotyczącej zawierania transakcji ani realizacji obowiązków wynikających z Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 648/2012 (tzw. EMIR) oraz aktów wykonawczych do tego rozporządzenia.
Decyzje dotyczące zawarcia transakcji, raportowania ich do repozytoriów, a także spełnienia innych obowiązków wynikających z regulacji EMIR, podejmowane są przez Klienta samodzielnie, na jego własne ryzyko i odpowiedzialność, po dokonaniu własnej analizy sytuacji prawnej i faktycznej. PKO BP S.A. zaleca zasięgnięcie niezależnej, profesjonalnej porady przed podjęciem takich decyzji.
PKO BP S.A. nie ponosi odpowiedzialności za skutki decyzji podjętych przez Klienta, w tym w szczególności za ewentualne straty, utracone korzyści lub nałożone kary.
Informacje zawarte w niniejszym materiale uwzględniają stan prawny na dzień 26 sierpnia 2025 r.